Po reformie emerytalnej z 2013 roku standardowy wiek emerytalny w Polsce wynosi obecnie 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Istnieją jednak określone warunki, które umożliwiają przejście na emeryturę wcześniej. W tym artykule przedstawiamy możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę w polskim systemie emerytalnym.

Emerytura pomostowa

Emerytury pomostowe zostały wprowadzone jako rozwiązanie przejściowe dla osób, które rozpoczęły pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 roku.

Kto może ubiegać się o emeryturę pomostową?

O emeryturę pomostową mogą ubiegać się osoby, które:

• Urodziły się po 31 grudnia 1948 roku
• Wykonywały pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez co najmniej 15 lat
• Osiągnęły wiek co najmniej 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni)
• Posiadają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat (kobiety) lub 25 lat (mężczyźni)
• Przed 1 stycznia 1999 roku wykonywały prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze
• Po 31 grudnia 2008 roku wykonywały prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienione w ustawie o emeryturach pomostowych

Jakie prace uznawane są za wykonywane w szczególnych warunkach?

Ustawa o emeryturach pomostowych zawiera wykaz prac uznawanych za wykonywane w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Obejmują one m.in.:

• Prace pod ziemią
• Prace na morzu
• Prace w powietrzu
• Prace w warunkach gorącego mikroklimatu
• Prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego
• Prace w warunkach zimnego mikroklimatu
• Prace przy produkcji, przetwórstwie i dystrybucji azbestu
• Prace związane z narażeniem na działanie ołowiu, kadmu lub rtęci
• Prace kierowców autobusów, trolejbusów i motorniczych tramwajów w transporcie publicznym
• Prace przy wytwarzaniu materiałów wybuchowych, środków strzałowych, wyrobów pirotechnicznych

Emerytura dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku

Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 roku mogły przejść na wcześniejszą emeryturę na podstawie przepisów obowiązujących przed reformą emerytalną z 1999 roku. Te przepisy umożliwiały przejście na emeryturę:

• Kobietom - po ukończeniu 55 lat i posiadaniu co najmniej 30-letniego okresu składkowego i nieskładkowego
• Mężczyznom - po ukończeniu 60 lat i posiadaniu co najmniej 35-letniego okresu składkowego i nieskładkowego

Emerytura górnicza

Górnicy mają prawo do wcześniejszej emerytury na podstawie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin z 1982 roku oraz ustawy o emeryturach i rentach z FUS z 1998 roku.

Warunki przejścia na emeryturę górniczą:

1. Emerytura bez względu na wiek - dla górników, którzy przepracowali pod ziemią co najmniej 25 lat
2. Emerytura w wieku 55 lat - dla górników, którzy przepracowali pod ziemią co najmniej 15 lat i osiągnęli łączny staż pracy 20 lat (kobiety) lub 25 lat (mężczyźni)
3. Emerytura w wieku 50 lat - dla kobiet, które przepracowały co najmniej 15 lat pod ziemią lub na stanowiskach ustalonych na podstawie art. 32 ustawy emerytalnej i osiągnęły łączny staż pracy 20 lat

Emerytura dla służb mundurowych

Funkcjonariusze służb mundurowych (policjanci, żołnierze zawodowi, funkcjonariusze Straży Granicznej, Służby Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej, CBA, ABW, AW, SKW, SWW) podlegają odrębnemu systemowi emerytalnemu.

Zasady przechodzenia na emeryturę mundurową:

• Dla funkcjonariuszy przyjętych do służby przed 1 stycznia 2013 roku - emerytura przysługuje po 15 latach służby, bez względu na wiek
• Dla funkcjonariuszy przyjętych do służby po 31 grudnia 2012 roku - emerytura przysługuje po 25 latach służby i osiągnięciu wieku 55 lat

Wysokość emerytury mundurowej zależy od lat służby i podstawy wymiaru emerytury (zazwyczaj jest to ostatnie uposażenie).

Nauczycielska emerytura kompensacyjna

Nauczycielska emerytura kompensacyjna została wprowadzona jako rozwiązanie przejściowe dla nauczycieli urodzonych po 31 grudnia 1948 roku, a przed 1 stycznia 1969 roku.

Warunki uzyskania nauczycielskiej emerytury kompensacyjnej:

• Posiadanie co najmniej 30-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, w tym co najmniej 20 lat pracy nauczycielskiej wykonywanej w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć
• Rozwiązanie stosunku pracy
• Osiągnięcie wieku uprawniającego do emerytury kompensacyjnej (zależy od roku urodzenia i wynosi od 53 do 58 lat dla kobiet oraz od 55 do 60 lat dla mężczyzn)

Emerytura dla osób opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki (EWK)

Emerytury dla osób opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki (EWK) są przyznawane na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Kto może ubiegać się o EWK?

O EWK mogą ubiegać się osoby, które:

• Osiągnęły wiek 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni)
• Posiadają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat (kobiety) lub 25 lat (mężczyźni)
• Opiekowały się dzieckiem, które z powodu stanu zdrowia wymaga stałej opieki, przez co najmniej 15 lat

Konsekwencje przejścia na wcześniejszą emeryturę

Decyzja o przejściu na wcześniejszą emeryturę powinna być dobrze przemyślana, ponieważ wiąże się z pewnymi konsekwencjami:

1. Niższa wysokość świadczenia

Wcześniejsze przejście na emeryturę oznacza:

• Krótszy okres gromadzenia składek emerytalnych
• Dłuższy okres pobierania emerytury, co wpływa na jej wysokość (wyższy dzielnik we wzorze na emeryturę)

2. Ograniczenia w dorabianiu

Osoby pobierające wcześniejszą emeryturę podlegają ograniczeniom w dorabianiu. Przekroczenie określonych limitów zarobkowych może spowodować zmniejszenie lub zawieszenie wypłaty świadczenia.

3. Brak możliwości powrotu do poprzedniego systemu

Decyzja o przejściu na wcześniejszą emeryturę jest nieodwracalna. Po przejściu na emeryturę nie można zrezygnować z jej pobierania i wrócić do pracy w celu zwiększenia przyszłej emerytury powszechnej.